راهنمای انتخاب رشته در دبیرستان

چه رشته ای انتخاب کنم؟راهنمای انتخاب رشته دبیرستان

 

همیشه این سوال برای اغلب دانش آموزان کلاس اول دبیرستان پیش می آید که رشته تجربی را انتخاب کنند یا ریاضی؟ در رشته انسانی در چه رشته هایی موفق تر هستند.

این سوال و سوال های مشابه از جمله مواردی است که فارغ التحصیلان سال اول دبیرستان در بدو ورود به سال دوم درگیر آن می شوند و چه بسا در برخی اوقات در آینده از انتخاب خود راضی نیستند.

انتخاب رشته تحصیلی نیاز به توجه به چند مورد می باشد که شناخت این موارد و مشورت و آگاهی درمورد رشته های تحصیلی می تواند به یک انتخاب درست کمک کند:

 

1-شناخت شخصی: مهم ترین مساله در انتخاب رشته در سال دوم دبیرستان، شناخت توانایی های شخصی است. شخصی که توانایی بالاتری در خصوص درس‌ها مفهومی و استدلالی دارد، باالتبع می تواند در ادامه مسیر در رشته ریاضی موفق تر ظاهر شود. شخصسی که علاوه بر موارد ذکر شده توانایی علمی مشخصی در دروس تخصصی تجربی یعنی دروس زیست شناسی دارد، می تواند در رشته تجربی موفق تر ظاهر شود و در نهایت شخصی که بر دروس علوم انسانی و مسایل مربوط به آن اشراف بیشتری دارد می تواند در رشته علوم انسانی موفق تر ظاهر شود.

2-شناخت بازار کار: یکی از مسایلی که می تواند به انتخاب رشته درست در شما کمک کند و زمینه ساز موفقیت های علمی و شغلی آینده شما باشد، شناخت بازار کار مربوط به رشته های دانشگاهی مرتبط با رشته تحصیلی شما در دانشگاه می باشد. مطالعه در این خصوص و مشورت با فارغ التحصیلان رشته های مربوطه به شما در انتخاب درست کمک می کند.

 

3-توجه به پتانسیل دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی در خصوص رشته های دانشگاهی: در برخی از رشته ها مانند پزشکی با توجه به پتانسیل کم داشنگاه ها در پذیرش دانشجو و استقبال زیاد داوطلبان کنکور در خصوص آن، شرایط  و امکان قبولی در این گونه از رشته ها سخت تر از رشته های دیگر است.

 

4-مشاوره با افراد متخصص: یکی از موثرین کارهای در انتخاب درست رشته در سال دوم دبیرستان، مشاوره با متخصصین و مشاوران در این خصوص می باشد. از جمله کسانی که می توانند در این خصوص کمک شایانی به شما بکنند، فارغ التحصیلان دانشگاهی است که اطلاعات جامع در خصوص رشته های دانشگاهی، بازار کار مربوط به آنها و شرایط تحصیلی در دانشگاه های کشور در رشته مرتبط با خود را به شما خواهند داد.

 

در انتخاب درست، باید ویژگی های دانش آموز از جمله میزان بهره هوشی، نمرات تحصیلی، نقاط ضعف و قوت در دروس مختلف، استعداد و میزان علاقه مندی مورد بررسی قرار بگیرد. اگر دانش آموز بتواند رشته ای را انتخاب کند که با توانایی ها و علاقه هایش مطابقت داشته باشد تا حد زیادی توانسته در مسیری قدم بردارد که به موفقیت ختم    می شود. میزان علاقه مندی هر قدر در رشته انتخابی بیشتر باشد باعث تلاش و کوشش بیشتر برای رسیدن به هدف می شود. 
تلاش کرده‌ایم که شما دانش‌آموزان را با رشته‌های تحصیلی بیشتر آشنا کنیم تا انتخابی درست و سرشار از موفقیت داشته باشید.

شاخه‌های تحصیلی که هر یک از دانش‌آموزان در سال دوم مقطع تحصیلی متوسطه می‌توانند انتخاب کنند عبارتند از: 1.شاخه نظری 2.شاخه کاردانش  3.شاخه فنی و حرفه‌ای، که هر یک از این شاخه‌ها به رشته‌های متفاوتی تقسیم می‌شوند. 

شاخه نظری
شاخه نظری شامل 4رشته ریاضی، تجربی، انسانی و معارف اسلامی است:
رشته ریاضی فیزیک
همانطور که از اسم این رشته پیداست دروس اصلی و مهم این رشته درس ریاضی و فیزیک است. دانش ریاضی از پیش نیازهای اصلی برای موفقیت در این رشته محسوب می شود بنابراین دانش آموزانی که وارد رشته ریاضی و فیزیک می شوند باید به درس ریاضی علاقه مند باشند و توانایی لازم برای یادگیری مطالب مربوط به این درس را داشته باشند. یکی دیگر از پیش زمینه های لازم در این رشته ، قوی بودن دانش آموز در درس فیزیک و شیمی    می باشد. از آنجایی که اکثر رشته های دانشگاهی مربوط به این رشته در این دو درس ( فیزیک – شیمی) ضرایب مهمی دارند، بنابراین قوی بودن دانش آموز در این دروس بسیار مهم است.
تجربه نشان می دهد دانش آموزانی که بهره هوشی ( توانایی ذهنی ) بالا و سرعت عمل ذهنی خوبی دارند، موفقیت بیشتری به دست می آورند. قدرت تجزیه – تحلیل و تجسم اجسام فضایی ( تصور اشکال و اجسام در ذهن ) از دیگر توانایی های لازم برای توفیق در این رشته می باشد. 
نام رشته ریاضی فیزیک، با رشته های فنی و مهندسی دانشگاه ها عجین شده است. بنابراین اکثر مشاغل فنی و مهندسی، از طریق تحصیل در رشته ریاضی و فیزیک قابل دسترسی خواهد بود و از آنجا که کشور ما در حال صنعتی شدن می باشد نیاز جامعه ما نیز به رشته های فنی و مهندسی بیش از سایرین است.  به جرات می توان گفت رشته ریاضی از نظر رشته های دانشگاهی و مشاغل مربوط به آن از متنوع ترین رشته های موجود در دوره متوسطه است.

 

 رشته علوم تجربی
برای موفقیت در این رشته قوی بودن در درس های علوم تجربی دوره راهنمایی و علوم زیستی ، ریاضی و شیمی دبیرستان از اهمیت خاصی برخوردار است. دانش آموزانی که به ساختمان بدن موجودات زنده علاقه مند هستند و از مطالعه طبیعت ( گیاه، جانوران و محیط زیست) لذت می برند، می توانند در این رشته موفقیت به دست بیاورند. یادگیری مطالب زیست شناسی نیاز به حافظه قوی دارد یعنی دانش آموز باید بتواند بسیاری از موضوعات دانش زیست شناسی را در ذهن تجسم نماید و به خاطر بسپارد. همچنین افرادی که علاقه زیادی به کارهای آزمایشگاهی دارند و توانایی های لازم را در این خصوص دارا می باشند از کسانی محسوب می شوند که می توانند موفقیت هایی در این رشته به دست بیاورند. از نظر تنوع رشته های دانشگاهی گروه علوم تجربی بعد از ریاضی و فیزیک در رتبه دوم قرار دارد. نکته جالب توجه آنجاست که اکثر افرادی که این رشته را انتخاب می کنند به پزشکی علاقه مند هستند، اما باید توجه داشت که ظرفیت دانشگاه ها در این زمینه محدود می باشد. بسیاری از فارغ التحصیلان دانشگاهی این گروه در مراکز درمانی و بهداشتی مشغول به کار می شوند.

رشته علوم انسانی
از شرایط اصلی برای ورود به این رشته قوی بودن در دروس ادبیات و عربی است ، همچنین دانش آموز باید توانایی خود را در درس مطالعات اجتماعی نشان داده باشد.  این رشته دانش و معلومات مربوط به علوم انسانی را در بر   می گیرد. موضوع اصلی علوم انسانی مطالعه مسایل مربوط به انسان است. زبان و ادبیات ملل مختلف، ادیان و مذاهب مختلف، علوم ورزشی، باستان شناسی، تاریخ، جغرافیا، اقتصاد، جامعه شناسی، علوم اجتماعی و مردم شناسی، فلسفه و منطق، روانشناسی، مدیریت بخش های مختلف اقتصادی، بازرگانی و دولتی، مسایل مربوط به خانواده و علوم تربیتی از محورهای اصلی این رشته محسوب می شود. برای توفیق در این رشته علاوه بر علاقه مندی به علوم انسانی و قدرت حافظه خوب، توانایی علمی در دروسی چون ادبیات، عربی، تاریخ، جغرافیا، فلسفه و منطق و مطالعات اجتماعی از نیازهای اصلی به حساب می آیند. اکثر مشاغلی که محور اصلی آن ها انسان می باشد، با علوم انسانی در ارتباط هستند. طی سال های اخیر استقبال در این رشته کاهش یافته است اما هنوز هم در کنکورهای سراسری بیشترین شرکت کننده در گروه ادبیات و علوم انسانی است. این در حالی است که تعداد دانش آموزان آماده و قوی در این گروه کمتر از گروه های دیگر است.

 

رشته علوم و معارف اسلامی 
دانش‌آموز در این رشته  با دروس و مباحث اصلی از قبیل اصول فقه، معارف اسلامی، تفسیر قرآن، اخلاق اسلامی، مبادی العربیه، آشنایی با قرآن و... آشنا می‌شود و باید به زبان و ادبیات عرب مسلط بوده و به آن علاقه‌مند باشد چرا که برای ورود به وادیه قرآن و حدیث و مطالعه تاریخ و تمدن کشورهای مسلمان و کتب عرفانی و فلسفه اسلامی و یا تحقیق و مطالعه بر روی فقه و مبانی حقوق اسلامی، آشنایی با زبان عربی یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است. فارغ التحصیلان این رشته مجاز خواهند بود تا در رشته های دانشگاهی مربوط به گروه ادبیات و علوم انسانی ادامه تحصیل بدهند. همچنین برخی از موسسات آموزش عالی خاص مانند دانشگاه علوم و حدیث، از بین داوطلبین مذکور برای ادامه تحصیل در رشته های مذهبی و اسلامی دانشجو می پذیرد.

 

 شاخه‌ فنی و حرفه‌ای
شاخه‌ فنی و حرفه‌ای در مقطع تحصیلی متوسطه‌ آموزش و پرورش شامل سه زمینه‌ صنعت، خدمات و کشاورزی است و هر زمینه دارای چندین رشته می‌باشد.
مراکز و واحد‌های آموزشی مجری این شاخه «هنرستان» و دانش‌آموزان آن «هنرجو» و دبیران تخصصی آن «هنر‌آموز» نامیده می‌شوند.
از اهداف اصلی شاخه‌ فنی‌ و حرفه‌ای، استقلال فکری و ایجاد زمینه‌ خلاقیت و نوآوری، شناخت بهتر استعداد و علاقه‌ هنرجویان و ایجاد زمینه‌ مناسب برای هدایت آنان به سمت اشتغال، مفید است. چون این شاخه دارای دوره پیش دانشگاهی  نمی باشد هنرجویانی که از هنرستان فارغ التحصیل می شوند نمی توانند در کنکور سراسری و آزاد شرکت کنند. اما به منظور ارتقای سطح مهارت این هنرجویان دوره کاردانی خاصی در دانشگاه جامع  علمی کاربردی، دانشگاه آزاد و دانشکده های فنی و حرفه ای وابسته به آموزش و پرورش طراحی شده است. هنرجویان علاقه مند پس از قبولی در آزمون های ورودی مجاز خواهند بود تا مدرک فوق دیپلم خود را دریافت نمایند و بدین ترتیب با مهارت بیشتری جذب بازار کار شوند.

 

شاخه‌ کاردانش
شاخه‌ کاردانش در مقطع تحصیلی متوسطه‌ آموزش و پرورش شامل سه زمینه‌ صنعت، خدمات و کشاورزی است. مراکز و واحد‌های آموزشی مربوط به این شاخه «هنرستان کار دانش» نامیده می‌شوند. دانش آموزانی که قصد دارند هر چه سریع تر جذب بازار کار شوند به این شاخه هدایت می شوند البته همانطور که در شاخه فنی و حرفه ای اشاره شد هنر جویان کاردانش نیز می توانند ادامه تحصیل دهند. دانش آموزانی که توانایی و حوصله کمتری برای یادگیری دروس نظری و حافظه محور دارند و تمایل بیشتری به انجام مشاغل عملی و مهارتی دارند برای تحصیل در این شاخه مناسب هستند. از آنجا که تنوع رشته در این شاخه بسیار زیاد است توانمندی های مربوط به این شاخه نیز گسترده است. به همین علت علاقه مندان باید در انتخاب رشته دقت بیشتری داشته باشند. 
 
شاخه فنی و حرفه ای با شاخه کاردانش شباهت زیادی دارد اما تفاوت هایی نیز دارد. از جمله این تفاوت ها می توان به این موارد اشاره کرد:
* شرایط ورود به شاخه  فنی و حرفه ای از کاردانش دشوارتر است.
* دروس شاخه  فنی و حرفه ای مشکل تر  از کار دانش است.
* دروس عملی و ساعات کارگاهی شاخه کار دانش بیشتر از فنی و حرفه ای است.
* رشته های شاخه کار دانش متنوع تر از فنی و حرفه ای است.
* شرایط استخدام برای فارغ التحصیلان فنی و حرفه ای بهتر است.
* ساعات حضور در مدرسه برای دانش آموزان فنی و حرفه ای بیشتر است. 
* دانش آموزان فنی و حرفه ای برخی از دروس را که دانش آموزان کار دانش از گذراندن آن معاف هستند را می گذرانند.

اضطراب امتحان

• آیا تاکنون از خود پرسیده‌اید که چرا از امتحان می‌ترسید؟
• آیا تابحال به صورت عمیق به این موضوع فکر کرده‌اید که چه عواملی در ترس و اضطراب نسبت به امتحان مؤثر بوده‌اند؟
• آیا در زندگی تحصیلی راههایی برای کاهش این نوع اضطراب یافته‌اید؟

بدون تردید ترس از امتحان بین دانش آموزان و دانشجویان تقریبا همه گیر و رایج است و می‌توان گفت مهمترین علت این موضوع ، نتیجه‌ای است که از امتحان بدست می‌آید. نتیجه‌ای که مدرک قبولی یا مردودی محسوب گردیده و باعث ارتقاء ، تهدید ، تشویق و یا تنبیه می‌گردد. گاهی اوقات این نتیجه می‌تواند سرنوشت را نیز رقم زند. به همین علت هر چه نتیجه ، حساسیت و اهمیت بیشتری داشته باشد، به همان نسبت می‌تواند اضطراب و ترس از امتحان گردد، که برخی از آنها عبارتند از:

1. ترس از فراموش کردن مطالب خوانده شده.
2. سختگیری مدرسین در طی سال تحصیلی.
3. انتظار بیش از حد والدین.
4. عدم وجود خود باوری در فرد.
5. نامشخص بودن سؤالات.

اکنون که برخی از عوامل ایجاد کننده ترس از امتحان مشخص شدند، لازم است عوامل کاهش دهنده این نوع ترس را نیز بدانیم. در خصوص روشهای کاهش ترس از امتحان نظرات مختلفی وجود دارد که مهمترین آنها به شرح زیر می‌باشند:

ایجاد محیطی آرام و به دور از تشنج

علاوه بر تلاش والدین برای ایجاد چنین محیطی برای مطالعه فرزندان ، فرزندان نیز بایستی کوشش نمایند.

تنظیم برنامه خواب و استراحت

برخی با این تصور که هنگام امتحانات برای مطالعه بیشتر اصلا نباید خوابید و یا خیلی کم خوابید ، خود باعث خستگی ذهنی و در نتیجه فراموشی بیشتر در مطالب خوانده شده می‌گردند. کاهش زمان خواب در حد متعادل مطلوب است، اما افراط در آن هرگز مفید نخواهد بود.

پرهیز از کاهش تغذیه

افراط و تفریط در تغذیه اثرات نامطلوبی در بر خواهد داشت. بایستی با خواب و استراحت کافی و نیز تغذیه مناسب ، از لحاظ روحی و جسمی ، خود را آماده امتحان کرد.

آماده شدن برای امتحان

داشتن برنامه ریزی صحیح جهت مطالعه در طول سال تحصیلی و رعایت روشهای صحیح مطالعه.

1. مطالب درسی را بتدریج و در طول زمان مرور کنید، نه اینکه در آخرین دقایق قبل از امتحان به مطالعه فشرده بپردازید.
2. از یادداشتهای خود ، یادداشتهای فشرده‌ای بردارید، تا بازسازی ذهنی ، رمز گردانی و مرور مطالب برایتان مفید واقع شود.
3. سعی کنید به نوع آزمون پی ببرید، تا بتوانید مطالعه خود را متناسب با آن پیش ببرید.

پرهیز از فشرده خوانی

فشرده خوانی با مرور کردن مطالب متفاوت است. فشرده خوانی متضمن کوششی است برای یادگیری مطالب تازه بلافاصله قبل از شروع امتحان. و یا به عبارتی آخرین کوششهای شخص در آخرین لحظات قبل از امتحان.

تأکید بیشتر بر مطالبی که انتظار دارید جزء سؤالات امتحانی باشد.

می‌توانید محدوده سؤالاتی را که در امتحان مطرح خواهد شد، حدس زده و بیشتر به آنها پرداخته شود. برای این منظور سؤالات امتحانی سالهای گذشته کمک خواهند کرد. همچنین توجه به مطالب و موضوعاتی که استاد و یا معلم در کلاس درس بیشتر روی آنها تکیه می‌کند.

شرکت در جلسات آخر درس

حتما در جلسات آخر درس پیش از امتحان در کلاس شرکت کنید. زیرا اغلب ، مطالب مهمی را احتمال بیشتری در طرح سؤالات دارند، در جلسات آخر مرور و توضیح داده می‌شوند.

پرهیز از اضطرابهای متفرقه

مثلا شب امتحان مسابقات فوتبال را دنبال نکنید. اگر امتحان قبلی رضایت بخش نبوده است، به آن نیندیشید و تحلیل امتحان قبلی را به فرصت مناسب خودش موکول کنید.

داشتن تصور ذهنی مثبت از خود

بجای پرداختن به جنبه‌های منفی ، همواره یک تصویرز ذهنی مثبت از خودتان داشته باشید و پس از تلاش کافی جهت مطالعه مطالب به موفقیت خود امیدوار باشید.


حال که برخی از عوامل کاهش ترس از امتحان مطرح شدند، بایستی مواردی را در جریان امتحانات و هنگام پاسخگویی به سؤالات مد نظرمان باشد، که رعایت این موارد می‌تواند در موفقیت بیشتر و کاهش اضطراب نسبت به امتحان مؤثر باشد. برخی از این موارد عبارتند از:

• به موقع و سر وقت به جلسه امتحان بروید و پیش از آغاز امتحان با خاطری آسوده در جای خود مستقر شوید.
  
  
• کلیه وسایل و ابزارهایی که در امتحان مورد نیاز است همراه خود به جلسه ببرید.
  
  
• دستورالعملها را با دقت بخوانید و اگر دستورات شفاهی است، با توجه و التفات کامل به آن گوش دهید و عینا همان کاری را که از شما می‌خواهند انجام دهید. در مورد سؤالات تستی ، اگر نمره منفی داشته باشند، حدس زدن کار عاقلانه‌ای نیست.
  
  
• به زمان بندی سؤالات دقت کنید، تا با مشکل کمبود وقت مواجه نشوید.
  
  
• اگر زودتر از زمان تعیین شده سؤالات را پاسخ دادید، عجله نکنید و مجددا مروری داشته باشید.
  
  
• خود را برای پاسخ گویی به هر گونه سؤالی آماده سازید، اما نه با این برداشت که باید صد درصد سؤالات را جواب دهید. برای پاسخگویی به سؤالات به طرح چهار مرحله‌ای زیر دقت کنید:
  
  

1. ورقه سؤالات را نسبتا با سرعت بخوانید و به تمام سؤالات که پاسخ آنها برایتان روشن است جواب بدهید. برای این مرحله حداقل نیمی از وقت امتحان را در نظر بگیرید.
   
   
2. دوباره ورقه را بخوانید و به تمام سؤالات که تا آن موقع پاسخشان به یادتان آمده است پاسخ دهید.
3. در نوبت سوم باید به تمام سؤالاتی که باقی مانده پاسخ دهید.
4. در نوبت چهارم یکبار دیگر نیز کنترل کرده و ببینید که آیا سؤالات را همانگونه که می‌خواستیم پاسخ داده‌ایم.

• برای پاسخ گویی به آزمون تشریحی پیشنهاد می‌شود، موضوع را بطور کامل یاد گرفته و پرسش را به دقت بخوانید. و قبل از اینک  مشاوره تحصیلیه شروع به نوشتن کنید، پاسخ خود را سازمان بندی کنید.
  
  
• برای پاسخگویی به آزمون تستی پیشنهاد می‌شود:
  
  

1. سؤالات ساده را جواب داده و از سختها بگذرید.
2. وقتی به سؤالات نیمه مشکل رسیدید، مقابل آن علامت (+) (در پاسخ نامه) به معنای قابل حل و در مقابل سوالات مشکل علامت (-) به معنای غیر قابل حل بگذارید.
   
   
3. وقتی تمام سؤالات در یک درس خاص را پاسخ دادید، به سراغ سؤالاتی بروید که جلوی آنها علامت (+) گذاشته‌اید و سپس به سؤالاتی که علامت (-) دارند، پرداخته شود. 
   

راهکار انجام تکلیف شب

 22نکته برای ایجاد عادت های مطلوب در انجام تکالیف دانش آموزان

 

نکتة ۱: زمان‌ و‌ ‌مدت انجام تکلیف برای دانش‌آموزان براساس تفاوت‌های فردی، دورة تحصیلی و شرایط مدرسه و معلم‌ها متفاوت است. تعیین زمانی محدود و متناسب با شرایط، کمک می‌کند که از هشدار‌ دادن مکرر به آن‌ها و عصبانیت بپرهیزید.

 

نکتة ۲: انجام تکلیف شب و آمادگی قبل و پس از درس، باید از همان سال‌های آغاز تحصیل، جای ثابتی در برنامة روزانه فرزندان شما داشته باشد. قدرت تمرکز در افراد متفاوت است. هر کودکی تنها می‌تواند حواسش را برای لحظاتی جمع کند و فقط در زمان محدودی روی موضوع تمرکز داشته باشد.

 

نکتة ۳: این‌که فرزند شما چه مدتی می‌تواند تمرکز داشته باشد تا تکالیف خانه‌اش را انجام دهد، به سن و از همه مهم‌تر به شخصیت کلی او بستگی دارد. بیشتر بچه‌هایی که با استراحت‌های کوتاه دو تا سه دقیقه‌ای که پس از هر ۱۰تا ۱۵ دقیقه به خود می‌دهند (مثلاً در این فاصله چیزی می‌نوشند، راه می‌روند و...)، به طور شگفت‌آوری متمرکز می‌مانند.^۱

بچه‌های ۶تا ۸ ساله، حداکثر ۴۰دقیقه؛ بچه‌های ۹ تا ۱۱ ساله، حداکثر ۶۰دقیقه و بچه‌های ۱۲ تا ۱۴ ساله، حداکثر ۹۰ دقیقه می‌توانند تمرکز کنند. البته فرزندان بالای ۱۴ سال شما بیشتر از این هم می‌توانند متمرکز باقی بمانند و این زمان به طور عادی برای انجام تکالیف متداول یک شب کافی است. دقت کنید که استراحت‌های کوتاه، ضمن آن‌که می‌توانند تنش‌زدایی کنند و به تمرکز بهتر بینجامند، نباید حواس را پرت کنند و مانع کارایی مفید کودک شوند.

 

نکتة ۴: زمان یادگیری به سن و توانایی فردی کودک شما در سرعت نوشتن و یادگیری در رشته‌ها و درس‌های گوناگون بستگی دارد. براساس پژوهش‌های انجام‌شده، زمان‌های زیر با اندکی تفاوت، در بسیاری از جوامع دیده شده است:

* دانش‌آموزان پایه‌های اول و دوم: ۳۰ دقیقه یادگیری/ ۱۵دقیقه وقفه/ ۲۰دقیقه یادگیری.

* دانش‌آموزان پایه‌های سوم و چهارم: ۴۵ دقیقه یادگیری/ ۱۵دقیقه وقفه/ ۲۰دقیقه یادگیری.

* دانش‌آموزان پایه‌های پنجم وششم:۶۰دقیقه یادگیری/ ۱۵دقیقهوقفه/ ۳۰دقیقه.یادگیری.

* دانش‌آموزانپایه‌های هفتم تا نهم:۶۰ دقیقه یادگیری/ ۱۵دقیقه وقفه/ ۶۰دقیقه یادگیری.

البته امکان افزایش زمان برای پایه‌های بالاتر، براساس مداومت و کسب تجربه‌های گوناگون وجود دارد.

 

نکتة ۵: حتماً زمان انجام تکالیف خانة فرزندتان را مشخص کنید و پس از این‌که قسمت بیشتر تکالیف توسط او انجام شد، استراحت طولانی‌تری به مدت ۱۵دقیقه برایش در نظر بگیرید. در هر صورت، طوری برنامه‌ریزی کنید که زمان زیادی صرف انجام تکالیف خانه نشود. این‌که هر بعدازظهر کودک مجبور شود ساعت‌ها به دفتر و کتاب خود بچسبد، باعث وحشت او می‌شود. این زمان زیاد، فقط به تلف کردن وقت و به رؤیا فرو رفتن منجر می‌شود و دیگر، یادگیری حاصل نمی‌شود. 

 

نکتة ۶: با یک آزمایش ساده و در ضمن سرگرم‌کننده، می‌توانید پی ببرید که فرزند شما واقعاً به چه مقدار وقت برای انجام تکالیف معمولش نیاز دارد. قبل از این‌که زمان جدید یادگیری را تعیین کنید، از فرزندتان بخواهید دو هفتۀ تمام این نکات را یادداشت کند:

- فکر می‌کنی امروز در چه مدتی تکالیفت را انجام می‌دهی؟

- ساعت شروع تکلیف کی بود؟

- چند بار کارت را متوقف کردی؟ فکر می‌کنی در مجموع چند دقیقه شد؟

- ساعت پایان تکالیف کی بود؟

    این‌که کودک خود حدس بزند و حدسش را امتحان کند، برای همۀ بچه‌ها بسیار سرگرم‌کننده است. یک اثر جانبی مثبت این کار، آن است که احساس کودک از زمان، اصلاح می‌شود. هم‌چنین بیشتر 

وقت‌ها، تکلیف سریع‌تر انجام می‌شود و از همه مهم‌تر، پس از دو هفته، شما میانگین تقریبی دقیقی دارید که می‌توانید طبق آن برنامه‌ریزی کنید.

 

نکتة ۷: دقت کنید که زمان انجام تکالیف شب و بازی فرزندتان را تعیین کنید تا از سهل‌انگاری او جلوگیری شود و یادگیری و انجام تکالیف، حالت مسابقه پیدا نکند.

 

نکتة  ۸: به هر نحو ممکن، نگذارید فرزندتان روی میزش ساعت زنگ‌دار بگذارد و احتمالاً پس از نیم ساعت با صدای زنگ ساعت از جا بپرد و برای استراحت برود. بیشتر وقت‌ها، وقفه‌ها کاملاً خودبه‌خودی به وجود می‌آیند. این وقفه‌ها به طور معمول بین کارهای گوناگون مانند نشستن، خواندن یا آموختن درس، با بروز عدم تمرکز، خستگی یا تنش عضلانی به وجود می‌آید. هم‌چنین وقتی کودک با انبوه غلط‌ها یا مسائل حل‌نشده روبه‌رو می‌شود نیز، خودبه‌خود دچار وقفه می‌شود.

  بسیاری از کودکان اصلاً نمی‌خواهند در حین انجام تکلیف، وقفۀ طولانی داشته باشند، چون احساس می‌کنند که از فضای یادگیری خارج می‌شوند. بعضی‌ها نیز بیش از ۲۰دقیقه تمرکز برای کار کردن را تحمل نمی‌کنند. به همین دلیل، لازم است که زمان استراحت را برحسب احتیاج فرزندتان تعیین کنید. 

 

نکتة ۹: بسیاری از بچه‌ها، وقفه‌های کوتاهی نیز برای فکر کردن یا خیال‌بافی دارند. از این وقفه‌ها باید استفاده کرد. بیشتر وقت‌ها، فقط یک یا دو دقیقه کافی است که فرزندتان دوباره سرحال بیاید. از این وقفه‌های کوچک خلاق پشتیبانی کنید. مثل وقتی که کودک یک تکه سیب، چند تا آب‌نبات یا پاستیل و نوشیدنی مورد علاقه‌اش را کنار گذاشته که آرام‌آرام بخورد، نشان می‌دهد که او می‌خواهد با تمرکز کار کند. مزاحم او نشوید.

 

نکتة ۱۰: اگر فرزند شما زودتر از برنامه، تکالیفش را انجام دهد، یک موفقیت فوق‌العاده به دست آورده‌اید. در این حال، اجازه دهید باز هم کتاب بخواند، کیف مدرسه‌اش را مرتب کند یا نقاشی بکشد. بچه‌ها در این قبیل مواقع دل‌شان می‌خواهد کاملاً آزاد باشند. در واقع وقتی کار روزانه‌اش را با موفقیت انجام داده است، تعطیلی او آغاز شده و معلوم است که می‌تواند هر کاری، از جمله بازی بکند.

 

نکتة ۱۱: اگر فرزند شما تکلیفش را در زمان تعیین‌شده تمام نکرد، باید کماکان بین ۱۰تا ۲۰ دقیقه (و در مورد بچه‌های پایه‌های بالاتر، حتی کمی بیشتر) به کارش ادامه دهد. این اتفاق بیشتر موقعی رخ می‌دهد که انجام تکلیف، توأم با یادگیری است و احتیاج به فکر کردن دارد. در این موارد، باید کار اضافة کودک‌تان را با یک پاداش کوچک مثل یک خوراکی ساده همراهی کنید. وقتی فرزندتان مدت زیادی با تکالیفش کلنجار رفت، به کمکش بروید و استراحتی به او بدهید. اگر متوجه شدید که آن روز واقعاً تکالیفش زیاد است و از عهدة آن برنمی‌آید، مجبور نیست کارش را تمام کند. یادداشت کوتاهی برای معلمش بنویسید و او را در جریان بگذارید. 

 

نکتة ۱۲: وقتی که فرزند شما مجبور باشد مثلاً پس از یک بیماری یا برای امتحان روز بعد، بیشتر از قبل درس بخواند، اجازه دهید که حتماً پس از انجام تکالیف و زمان درس‌ خواندن، استراحتی نسبتاً طولانی کند که در آن مدت بتواند حسابی تخلیه شود. 

 

نکتة ۱۳: کتاب‌های داستانی، کمیک‌استریپ، شعر و سایر علائق شخصی کودک‌تان را از او دریغ نکنید. هیچ وقت فرزندتان را مجبور نکنید که به جای خواندن کتاب کارتونی یا پلیسی که دوست دارد، شب‌ها هم کتاب‌های درسی‌اش را بخواند.

 

نکتة ۱۴: رسم‌ها و عادت‌های خاص خانوادة شما مثل زمان خوردن شام، وقت آمدن پدر، زمان خواب و... می‌توانند در انجام اثربخش تکالیف و فعالیت‌های یادگیری فرزندتان مؤثر باشند. سعی کنید ثابت ماندن این زمان‌ها را جدی بگیرید و سایر برنامه‌های خودتان را با آن‌ها هماهنگ کنید.  

 

نکتة ۱۵: وقتی هر روز سر ساعت یک‌ونیم بعد‌ازظهر ناهار می‌خوریم، خود‌به‌خود در این ساعت اشتهای خوردن پیدا می‌کنیم. این موضوع تقریباً کمتر به این ربط دارد که حالا واقعاً بدن ما به غذا احتیاج دارد یا نه. هم‌چنین وقتی سعی می‌کنید که هر روز صبح‌ها، سر ساعت شش‌ونیم، یک ربع در بوستان محل‌تان بدوید، اول به ساعت زنگ‌دار و سپس به نظم و مداومتی شدید نیاز دارید. ولی به‌تدریج، این کار به ‌صورت احتیاج در می‌آید، شما به طور خودکار بیدار می‌شوید و می‌خواهید هر چه سریع‌تر بیرون بروید و در هوای روح‌بخش بوستان بدوید.

    از قدرت عادت‌ها در کارهای مربوط به فرزندتان نیز استفاده کنید. با فرزندتان قرار بگذارید که هر روز در مدت زمان معینی، تکالیفش را انجام دهد و به او کمک کنید این زمان را حفظ کند. پس از چند هفته مداومت، فرزند شما دیگر کوچک‌ترین مشکلی با این برنامه نخواهد داشت و دلش خواهد خواست مثلاً سر ساعت ۴ بعدازظهر، سروقت تکالیفش برود.

 

نکتة ۱۶: قبل از آن‌که با کودک‌تان بنشینید و قاعدة جدیدی برای انجام تکلیف‌های او پیدا کنید، اول باید خودتان به طور دقیق بدانید که چه می‌خواهید و چرا می‌خواهید؟

    فهرستی از دلایلی را که می‌خواهید در طول یک هفته وضعیت فعلی را تغییر دهید، بنویسید. در این فهرست می‌توان این موارد را ذکر کرد:      

    من می‌خواهم کودکم یک برنامۀ زمانی برای انجام تکالیفش داشته باشد، زیرا:

 * پس از آن، در مدرسه وضعیت درسی بهتری خواهد داشت.

 * لذت بیشتری از یادگیری خواهد برد.

 * از این موش و گربه‌بازی و دعوای دائمی خسته شده‌ام.

 * باعث شده است در برنامة زمانی افراد دیگر خانواده، آشفتگی به وجود بیاید.

 * می‌ترسم که فرزندم امسال قبول نشود یا به شرایط مطلوبی از یادگیری دست پیدا نکند.

 * گمان می‌کنم که فرزندم بی‌نظم است و به انضباط بیشتری نیاز دارد.

 * دنبال زمانی می‌گردم که لااقل عصرها، بتوانم اوقات فراغتی برای خانواده‌ام دست‌وپا کنم.

 * ... .

این فهرست مهم است، چون می‌توانید اگر واقعاً خواستار تغییری هستید، با فرزندتان بحث کنید. 

 

نکتة ۱۷: اگر مدت‌هاست که چگونگی انجام تکالیف شب توسط فرزندتان به موضوع پیچیده‌ای در خانوادۀ شما تبدیل شده است، برای عوض کردن عادت‌های قدیمی به وقت احتیاج دارید و باید با احتیاط این کار را انجام دهید. حتی اگر کاری سخت به نظر برسد، گاهی لازم است مدتی از تلاش برای تغییر وضعیت دست بردارید و اجازه دهید اوضاع به شرایط آرامش باز گردد. بعد از این مدت می‌توانید به روش‌های دیگر بیندیشید و در صورت لزوم از مشورت افراد صاحب‌نظر استفاده کنید.

 

نکتة ۱۸: در نظر داشته باشید که مدرسه، تکلیف شب و یادگیری، اول از همه جزو حیطة زندگی فرزند شماست. به همین دلیل هم، خود او باید بتواند تعیین کند که چه زمانی مایل است انجام آن را به عهده بگیرد، ولی اجازه ندهید کودک‌تان بیش از حد در تصمیم‌گیری آزاد باشد. برای او روشن کنید که هر روز ساعت مشخصی به انجام تکالیف و یادگیری اختصاص می‌یابد و او باید خودش را با این برنامه تطبیق دهد. شما هم می‌توانید برحسب سن فرزندتان، خواسته‌های او را کم‌وبیش رعایت کنید. بنابراین، در یک زمان مناسب، مثلاً در یکی از روزهای تعطیلات آخر هفته، با فرزندتان بنشینید و دربارة برنامه‌های جدیدی که برای سامان‌دهی تکالیفش در ذهن دارید، با او گفت‌‌وگو کنید.

 

نکتة ۱۹: بهترین زمان برای شروعی تازه در نگرش به چگونگی انجام تکالیف را پیدا کنید. برای این‌که کسی روی برنامة جدیدی که برای یادگیری مؤثرتر باشد، کار کند، علاوه بر مقداری وقت، به انگیزة مثبتی که بتواند آن را به خوبی اجرا کند، نیز نیاز دارد. طبیعی است که بهترین شرایط، آغاز یک سال تحصیلی جدید، پایان یک تعطیلات، روز تولد یا یک تغییر قابل توجه مانند رفتن به سر کار جدید، منزل جدید، تغییر دکوراسیون اتاق و... باشد. مهم این است که تغییر در عادت‌های انجام تکالیف را با یک تغییر مثبت دیگر همراه سازید.

 

نکتة ۲۰: اگر به هر دلیلی لازم باشد برای امور درسی و انجام تکالیف فرزندتان برنامه‌ریزی کنید، به هیچ‌وجه این کار را به صورت اجباری انجام ندهید، زیرا ضمانت اجرایی نخواهد داشت. باید شرایطی پیش بیاید که فرزندتان خودش نسبت به برنامه‌ریزی احساس نیاز کند و برای چنین کاری پیش‌قدم شود.

    در اقدام عملی برای برنامه‌ریزی هم، سعی کنید فقط نقش راهنما داشته باشید. راهنمایی شما زمانی مؤثرتر خواهد بود که:

 اول- منطقی رفتار کنید و برنامه را به صورت مجموعه‌ای از فعالیت‌های زیاد و جزیی درنیاورید. 

دوم- مراقب رفتارهای احساسی و هیجانی فرزندتان باشید.

به طور معمول، کودکان و به‌خصوص نوجوانان در آغاز برنامه‌ریزی بسیار پرشور و با انرژی وارد گود می‌شوند، ولی این رویه چندان طول نمی‌کشد.

 

نکتة ۲۱: تجربه ثابت کرده است، غالباً کسانی که به جز امور مدرسه و تحصیل، در سایر موارد نیز مسئولیت‌هایی را بر عهده دارند، نسبت به افرادی که در چنین شرایطی قرار ندارند، به مراتب بهتر از عهدة انجام وظایف‌شان برمی‌آیند. به این ترتیب، خوب است مسئولیت انجام برخی امور را به فرزندتان بسپارید. برای این کار بهتر است فهرستی از کارهایی را که او می‌تواند انجام دهد، در اختیارش قرار دهید و از او بخواهید کاری را که بیشتر به آن علاقه‌مند است، انتخاب کند. سپس شرایط انجام کار و انتظارات خود را از او بازگو کنید و جزییات آن را شرح دهید. به این ترتیب می‌توانید امیدوار باشید که او با انجام وظیفۀ تازه‌اش (هر چند بسیار ساده و معمولی و مانند جمع کردن وسایل شام از سرمیز باشد) مسئولیت‌پذیری بیشتری پیدا کند.

 

نکتة ۲۲: گاهی بد نیست برای پیدا کردن راه‌حل مشکل انجام ندادن تکلیف فرزندتان، او را محور مشاوره قرار دهید و بپرسید چرا در این مورد بی‌اعتناست. برای این کار، سؤالات ساده‌ای بیان کنید. مثلاً بپرسید آیا تو هم فکر می‌کنی که ما در مورد انجام ندادن تکلیف تو مشکلی داریم؟ فکر می‌کنی چرا این مشکل وجود دارد؟ اگر با سکوت او رو‌به‌رو شدید، مثال‌هایی را به شکل کوتاه و مستقیم ذکر کنید. مثلاً بگویید چنین مشکلی ممکن است به خاطر سخت ‌بودن تکلیف باشد، شاید هم تو علاقه‌ای به آن در خودت احساس نکردی؟! ممکن است مشکلی در مدرسه داشته باشی؟ شاید هم من مزاحم تو هستم؟!

    چنین گفت‌‌وگوهایی، اغلب به ایجاد پل‌های ارتباطی بیشتر بین شما منجر و نیز باعث می‌شود فرزندتان در مقابل تصمیم‌های جدید مقاومت نکند.   

 

 

پا‌نوشت:

۱. دو شیوة مطالعه و یادگیری وجود دارد: متــــــــــراکم و فاصــــــــله‌دار. در شیوة متراکم، فرد وقتی شروع به مطالعه می‌کند، تا زمانی که فرصت دارد. پیش می‌رود و استراحتی برای خود در نظر نمی‌گیرد. اما فرد در شیوة فاصله‌دار، زمان‌هایی برای مطالعه و زمان‌هایی نیز برای استراحت در نظر می‌گیرد. مثلاً اگر ۳ساعت وقت دارد، بعد از هر مطالعة ۶۰-۵۰دقیقه‌ای یک فرصت ۱۵ دقیقه‌ای به خود می‌دهد. البته نسبت بین زمان‌های مطالعه و استراحت بستگی به دورة آموزشی و ویژگی‌های فردی دانش‌آموزان دارد. بیشتر دانش‌آموزان ایرانی در مطالعه و یادگیری به روش‌های متراکم  عادت دارند.